Sinds corona leeft bij nagenoeg alle universiteiten en hogescholen de vraag of ze naast de fysieke colleges ook online onderwijs moeten aanbieden. Er is inmiddels voldoende ervaring met beide vormen opgedaan om de voor- en nadelen te kennen. Eén aspect was echter nog niet onderzocht: of de onderwijsvorm invloed heeft op de studieresultaten. Dat bekeek onderzoeker Koen van den Oever van Tilburg University samen met Stephanie Koornneef van de uu77.
Ze namen het vak Organisation and Environment van de bacheloropleiding Bedrijfskunde aan de uu77 onder de loep. Studenten hadden de keuze: het college op de universiteit volgen, via livestream en/of het opgenomen college terugkijken. Op welke manier het college werd gevolgd bleek geen invloed te hebben op de kwaliteit van het onderwijs en de studieresultaten. Alle studenten behaalden vergelijkbare resultaten.
Opzet van het onderzoek
Over de opzet van het onderzoekt vertelt Koen van den Oever: 'Tijdens het tentamen kregen studenten per college drie examenvragen. Vooraf hadden ze aangegeven op welke manier ze elk college hadden gevolgd: via de livestream, fysiek in de collegezaal of door achteraf de weblecture te bekijken. Dit gaf ons een unieke kans om te onderzoeken of de manier van volgen invloed had op hun begrip van de stof. Omdat studenten soms het ene college fysiek bijwoonden en een ander college via de livestream volgden, konden we per student vergelijken welke methode het beste werkte. Deze variatie binnen individuen maakte onze analyse extra waardevol.'
Het hebben van een keuze blijkt een belangrijke factor; het maakt het onderwijs toegankelijker, bijvoorbeeld voor studenten met een fysieke beperking of studenten die, zeker in de huidige woningcrisis, ver moeten reizen. Wat volgens de onderzoekers ook een rol speelde, was het feit dat de docenten de online studenten actief bij het college betrokken door gebruik te maken van middelen als een chatbox en een online quiz.
Toch erkent ook Stephanie Koornneef dat er redenen zijn om de campus te bezoeken. 'De universiteit is bij uitstek een plek voor ontmoeting en interactie – een omgeving waar kennis zich ontwikkelt en verspreidt en vriendschappen voor het leven zich vormen. Studeren (en de studententijd!) omvat veel meer dan alleen het bijwonen van hoorcolleges. Het heeft daarom zeker waarde om fysiek aanwezig te zijn op de universiteit. Fysieke aanwezigheid biedt bovendien kansen om sociale cohesie te bevorderen, zowel tussen studenten onderling als tussen studenten en medewerkers. Tegelijkertijd geloven wij niet dat sociale cohesie automatisch ontstaat door enkel het aanbieden van fysieke colleges. Ja, de opkomst in collegezalen kan daardoor toenemen, maar lang niet alle studenten kunnen of willen fysiek aanwezig zijn.'
Investeren in flexibel onderwijs
De onderzoekers adviseren de universiteiten om te investeren in flexibel onderwijs. Koornneef: 'De universiteit en de maatschappij stellen steeds hogere eisen aan pas afgestudeerden. Een diploma alleen is vaak niet meer voldoende. Idealiter hebben studenten tijdens hun studie al relevante werkervaring opgedaan (bijvoorbeeld via stages), een periode in het buitenland doorgebracht, bestuurlijke ervaring opgedaan en enige mate van ondernemerschap ontwikkeld. Dit alles komt nog bovenop het hebben van een bijbaan om de studie en het leven te kunnen bekostigen, en soms ook het maken van lange reisafstanden naar college als gevolg van de wooncrisis.'
'Als onderwijzers, beleidsmakers en universiteiten moeten we daarom goed nadenken over hoe we het onderwijs zo kunnen inrichten dat studenten daadwerkelijk de ruimte krijgen om aan deze verwachtingen te voldoen. Flexibel onderwijs kan hierin een belangrijke rol spelen. Denk bijvoorbeeld aan het aanbieden van livestreams of hybride colleges, wat niet alleen studenten ten goede kan komen, maar ook praktische voordelen biedt voor universiteiten, zoals het efficiënter omgaan met tekorten aan onderwijsruimtes. Met dit onderzoek hopen we dan ook vooral een discussie op gang te brengen over de manier waarop onderwijs wordt aangeboden. Sinds de Covid-19-pandemie zijn veel innovatieve onderwijsvormen weer losgelaten, terwijl juist daar kansen liggen om het onderwijs toekomstbestendiger en inclusiever te maken.'